"Ja maar jij hebt gemakkelijk praten..."

Mooi dat men steeds meer ontdekt dat het van belang is dat professionals, cliënt en mantelzorgers meer als partners zouden moeten samenwerken. Dit is vooral van belang in de langdurige zorg. Op het werkcongres 'Team van de toekomst' van 8 april kwamen daarover verschillende dingen naar boven. Waar ik nu op in wil gaan is de constatering uit onderzoek dat de veel zorgprofessionals van mening zijn dat ze al best goed samenwerken met mantelzorgers maar dat mantelzorgers dat veel minder ervaren. En de constatering dat 25% van de zorgprofessionals in hun privésituatie ook mantelzorger is en deze beide rollen in zichzelf maar moeilijk kan verbinden. Ik trok daaruit de conclusie dat het hoofd (professional) onvoldoende is verbonden met het hart (mantelzorger,cliënt) voor een goede samenwerking en communicatie.


Gevoelens verwoorden
Ooit zei een leidinggevende bij het ingenieursbureau waar ik als adviseur werkte, tegen mij: "Jij zou je gevoel eens wat beter moeten leren verwoorden." Ik vond dat toen onzin, ze moesten maar meer hun best doen om te begrijpen waarom ik vond dat mijn aanpak het beste was voor die klant. Tot ik twee jaar later een cursus zag aangekondigd: 'Luisteren naar je innerlijke stem'. Ik besloot eens te gaan kijken of dat wat voor mij zou kunnen zijn. De eerste vraag die ik stelde was: "Kan ik hier mijn gevoel leren verwoorden?". Achteraf moet ik er om lachen. Nu zo'n 15 jaar later krijg ik vooral te horen: "Ja, maar jij hebt gemakkelijk praten. Jij kunt je gevoel zo goed verwoorden, dat kan niet iedereen". Dat klopt, ik werd van stille 'boekengeleerde' een spraakzame ervaringsdeskundige. Mijn hart is geen moordkuil meer. Door mijn hoofd ermee te verbinden vond ik de juiste woorden. Ik voel me meer en meer begrepen.


Onbegrip
In de wereld van zorg en welzijn zie ik veel onbegrip. Cliënten en hun naasten die zich overruled voelen door professionals die denken te weten wat goed voor hen is. Ze laten het over zich heen komen, soms worden ze er beter van, soms ook helemaal niet. Soms voelen cliënt en naasten zich gevangen in het 'web' van het 'zorgsysteem'. Ze raken gefrustreerd over dat wat hen al dan niet aan hulp geboden wordt, ze voelen zich tekort gedaan. Maar bovenal raken ze soms vervreemd van zichzelf, van hun eigen oplossend vermogen. Ze worden steeds afhankelijker van de professional. Sommigen laten zich dat graag aanleunen, anderen worden 'ontevreden' en gedragen zich kritisch, klagend, zeurend of vermijden de professionele hulpverlening.
Eigenlijk voor niemand leuk.


Helpen vanuit 'onwetendheid'
In mijn ogen kan het wel, die samenwerking. Als we elkaars kwaliteiten kunnen zien en aanspreken.
Als je je als zorgprofessional primair als 'deskundige' en 'probleemoplosser' opstelt, negeer je de deskundigheid en probleemoplossend vermogen van cliënt en mantelzorgers. Ze voelen zich 'overruled' en niet gekend. Vaak komt dat pas veel later tot uitdrukking in bijvoorbeeld ontevredenheid, stress, oververmoeidheid. Als je als mantelzorger je emoties de overhand laat voeren, bevorder je dit 'alwetende' gedrag van de zorgprofessional. Je raakt met elkaar in een dramadriehoek, waarbij slachtoffer en redder elkaar versterken. Beide zijn geholpen als ze uit dit patroon kunnen stappen. Dit kan als de professional zich niet primair als 'deskundige' en 'alwetend' opstelt, maar primair als 'belangstellend' en 'onwetend' het contact aangaat. Door vanuit die open houding vragen te stellen zet je het denken van cliënt en mantelzorger aan het werk, zodat deze 'naar je toe komen'. Ze gaan vragen stellen aan de professional waardoor ze de informatie krijgen waar ze zelf behoefte aan hebben en die hen wellicht helpt om zelf met oplossingen te komen. Misschien hebben ze voor die oplossing nog steeds professionele hulp nodig, maar dan wél dat waar ze zelf om gevraagd hebben en waar ze ook zelf aan bijdragen vanuit eigen kunnen.
Dit vraagt van mantelzorgers en cliënten dat ze eerlijk zijn over zichzelf en wat ze willen en kunnen. Dat vraagt vertrouwen en zelfinzicht. Dat vraagt dat je kunt verwoorden wat je voelt, wat je diepere behoefte is. Ook dat is niet altijd zo gemakkelijk en ook daar kunnen professionals een handje bij helpen door vragen te stellen.


Samenwerken vanuit menszijn
Ik denk dat beroepskrachten, zorgvragers en hun naasten goed met elkaar kunnen samenwerken als ze elkaar helpen om hart en hoofd met elkaar te verbinden. Elkaar helpen om gewoon 'mens' te zijn in plaats van slachtoffer en redder. Door gewoon weer 'gemakkelijk te praten'. Gisteren in de Masterclass kwam een zorgprofessional tot de conclusie: "We hebben het allemaal veel te ingewikkeld gemaakt. Wat ik vandaag heb geleerd is om niet met een vragenlijst te beginnen, maar de mantelzorger gewoon de vraag te stellen: Hoe gaat het met ú?"
Misschien wordt het ooit als professioneel gezien als je je kwetsbaarheid en eenvoud als kracht kunt inzetten ;-)